1- دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران ، khosravi_vahid@ymail.com
2- دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
3- گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شهید رجایی، تهران، ایران
2- دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
3- گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شهید رجایی، تهران، ایران
چکیده: (28 مشاهده)
سکونتگاه‌های شهری به‌ویژه در مناطق سیل‌خیز با چالش‌های فزاینده‌ای ناشی از تغییرات اقلیمی مواجه هستند. هدف این پژوهش شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر بر تاب‌آوری سکونتگاه‌های شهری در برابر سیلاب و ارائه چارچوبی چندلایه بر اساس روش سنتزپژوهی کیفی است. این پژوهش با روش سنتزپژوهی کیفی و بر پایه الگوی هفت‌مرحله‌ای سندلوسکی و باروسو، ۳۰ منبع معتبر بین‌المللی (۲۰۱۰–۲۰۲۴) را تحلیل کرده و عوامل مؤثر بر تاب‌آوری شهری در برابر سیلاب را شناسایی نموده است. یافته‌ها نشان می‌دهد تاب‌آوری سکونتگاه‌ها در دو دسته اصلی کالبدی (زیرساخت‌های سبز و آبی، خدمات اکوسیستم، راه‌حل‌های مبتنی بر طبیعت و کیفیت فضایی) و غیرکالبدی (برنامه‌ریزی تطبیقی، ادراک ریسک، مشارکت اجتماعی و مدیریت بحران) قابل طبقه‌بندی است. بر اساس نتایج، تاب‌آوری مؤثر مستلزم هم‌افزایی این عوامل در سه لایه است: در لایه کالبدی، راهکارهای مبتنی بر طبیعت (NbS) و طراحی انعطاف‌پذیر نقش کلیدی دارند؛ در لایه اجتماعی، مشارکت جامعه محلی و حکمروایی یکپارچه اهمیت ویژه می‌یابند؛ و در لایه مدیریتی، برنامه‌ریزی انعطاف‌پذیر و سیستم‌های هشدار زودهنگام ضروری‌اند. نوآوری اصلی مقاله در ارائه «مدل چندلایه تاب‌آوری» است که تعامل میان عوامل فیزیکی، اجتماعی و نهادی را تبیین می‌کند و نشان می‌دهد راهکارهای فنی تنها در پیوند با سازوکارهای نهادی و مشارکت ذی‌نفعان اثربخش خواهند بود. این مدل می‌تواند مبنای تدوین راهبردهای یکپارچه برای معماران، برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران قرار گیرد. توسعه پایدار، تقویت زیرساخت‌ها، برنامه‌ریزی شهری با توجه به ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، و استفاده از داده‌های تجربی محلی می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش آسیب‌پذیری و افزایش تاب‌آوری در برابر بحران‌های اقلیمی و سیلاب‌ها داشته باشد. پیشنهادهای کلیدی این پژوهش شامل؛ ادغام شبکه‌های سبز–آبی در طرح‌های توسعه شهری و روستایی، ایجاد ساختارهای نهادی یکپارچه و سیستم‌های هشدار هوشمند، و تمرکز بر مطالعه تطبیقی، توسعه مدل‌های ترکیبی، توجه به جوامع محروم، تحلیل فناوری‌های نوین، و ارزیابی بلندمدت راهکارهای طبیعی در پژوهشهای آینده است. این پژوهش علاوه بر تبیین نقاط قوت و ضعف رویکردها در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه، چارچوبی مفهومی چندلایه ارائه می‌دهد که می‌تواند مبنای برنامه‌ریزی و طراحی تاب‌آور سکونتگاه‌های آینده باشد و بر ضرورت گذار از رویکردهای تک‌بعدی به سمت برنامه‌ریزی تطبیقی و همه‌جانبه‌نگر تأکید دارد
واژه‌های کلیدی: تاب‌آوری سکونتگاه های آینده، سیل شهری ناشی از تغییر اقلیم، سنتز کیفی، راهکارهای مبتنی بر طبیعت، مدل چندلایه، برنامه‌ریزی تطبیقی
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
